• 

Jednym z elementów wyposażenia, który jest nieodzowny podczas latania jest spadochron zapasowy. Określenia są różne. Zmieniały się również w przepisach – Ratowniczy System Hamujący, Spadochron Zapasowy, Spadochron Innego Przeznaczenia, Zapas, Paka itp. Wg przepisów piloci powinni posiadać na wyposażeniu co najmniej jeden zapas. Dwa jeśli latamy w zawodach. Piloci akro czasami są wyposażeni nawet w 3 sztuki… Na drugim biegunie mamy pilotów „silnikowych” latających bez. Posiadanie spadochronu zapasowego w bardzo dużym stopniu ogranicza ryzyko podczas latania.

Wiadomo, że latamy w różnych warunkach atmosferycznych, wszyscy popełniamy błędy, latamy z innymi użytkownikami przestrzeni powietrznej, a dodatkowo należy pamiętać, że nasz statek powietrzny to duży kawał materiału z linkami. Posiadanie dobrego zapasu zabezpiecza nas nie tylko przed sytuacjami nieoczekiwanymi ale również daje pewien rodzaj komfortu psychicznego podczas latania.

Obecnie na rynku mamy dostępnych kilka rodzajów tego sprzętu. Podobnie jak w przypadku paralotni jest wiele firm produkujących spadochrony. Różnią się nie tylko kształtem ale również rodzajem użytych materiałów, jakością wykonania i techniką składania. Niestety wielu pilotów traktuje zapas jako ostatni element swojego wyposażenia i czynnikiem decydującym jest ograniczony budżet. Należy pamiętać, że jest to często rzecz ratująca życie. Dlatego też należy wybierać sprawdzonych producentów i uważnie zapoznać się certyfikacjami ponieważ rozbieżności w prędkości opadania są ogromne.

W jaki sposób dobieramy spadochron zapasowy

Wybierając model i wielkość kierujemy się dopuszczalnym obciążeniem. Jest to bardzo ważne! Wówczas sprawdzamy wartość certyfikowanego opadania takiego spadochronu przy jego maksymalnym dopuszczalnym obciążeniu. Opadanie 5,5 m/s to wielkość dopuszczana przez normę EN 12491, w oparciu o którą przeprowadzany jest proces certyfikacyjny. Przekroczenie tej wartości nie powinno mieć miejsca. Jest to i tak duża prędkość. Przyziemienie przy tej wartości nie należy do przyjemnych i może wiązać się z odniesieniem obrażeń. Producenci podają zakres wagowy dla spadochronu. Wraz z zakresem wagowym rośnie wielkość powierzchni i cena.

Istotnym czynnikiem doboru spadochronu jest również jego kompatybilność z uprzężą, do której będzie montowany. Należy sprawdzić, czy dany model uprzęży, bądź kontenera, umożliwi prawidłowe zamocowanie oraz umiejscowienie „zapasu”.

Oczywistym wydaje się sprawdzenie spadochronu pod względem zastosowania. Niestety najczęściej w przypadku latania silnikowego i dużych mas startowych oferowane spadochrony mogą nie spełniać określonych zadań. Owszem dopuszczalne obciążenie będzie zgodne z naszymi oczekiwaniami ale warunki użycia mogą być zupełnie inne od oczekiwanych. Za przykład niech posłuży używanie do trajek paralotniowych spadochronów stosowanych w ULM-ach, gdzie prędkość potrzebna do otwarcia takiego spadochronu była sporo powyżej 100km/h!

Czym grozi złe dobranie spadochronu

Jeśli „zapas” będzie zbyt mały wówczas rośnie nam wielkość opadania, co przekłada się na dynamikę lądowania. Dobieranie mniejszego spadochronu ze względu na szybkość otwarcia jest mylne. Owszem jego czas otwarcia może być w niewielkim stopniu krótszy ale po takim otwarciu czas potrzebny do ustalonego i stabilnego opadania może być znacznie dłuższy, a czasem niemożliwy do osiągnięcia ze względu na oscylacje. Przewymiarowanie zapasu prowadzi do opóźnienia otwarcia i może prowadzić do bardzo dużych oscylacji(wahań) podczas opadania. Przyziemienie z najwyższego punktu amplitudy takiego wahadła będzie na pewno sytuacją bardzo niebezpieczną. Musimy pamiętać, że wszelkiego rodzaju testy do certyfikacji odbywają się w warunkach prawie idealnych, a konieczność użycia „zapasu” zdarza się zazwyczaj w sytuacji zupełnie odmiennej – turbulencje, odkształcenie paralotni, rotacja itp. W większości przypadków musimy również uwzględniać opadanie w konfiguracji spadochron – skrzydło ponieważ niewielu pilotów jest wyposażonych w system wyczepienia taśm paralotni po rzuceniu „paki” i nieliczni mają czas i możliwości przyciągnięcia skrzydła uniemożliwiając w ten sposób destabilizację opadania. W tym przypadku „rozmiar ma znaczenie”.

Rodzaje spadochronów zapasowych

W chwili obecnej mamy dostępne kilka podstawowych rodzajów RSH:

• 

 Najczęściej spotykanym i powszechnie używanym jest spadochron okrągły.Sprawdzona i najtańsza konstrukcja. Do jego zalet należy zaliczyć niską cenę, łatwość obsługi i pakowania. Za wady należy uznać ciężar spadochronu – są większe i cięższe od pozostałych oraz brak wpływu na miejsce lądowania.

Kolejny model coraz częściej używany przez pilotów to spadochron kwadratowy.

• 

• 

Do jego zalet należy bardzo mała, praktycznie wyeliminowana przez szczeliny na krawędziach, oscylacja podczas opadania, mniejsza waga, szybkość otwarcia, mniejsza prędkość opadania i rozsądna cena. Minusy to brak sterowania, wyższa cena.

Spadochron sterowalny, tzw Rogallo, to konstrukcja również stosowana przez pilotów paralotni.

• 

Jego zalety to szybkość otwarcia, najmniejsze opadanie, możliwość sterowania. Do wad należy konieczność odrzucenia paralotni, jeśli chcemy w pełni kontrolować tor lotu i miejsce lądowania, możliwość otwarcia w kierunku przeszkody, skomplikowane pakowanie i najwyższa cena.

Obsługa

Jeśli już posiadamy wybrany spadochron musimy przestrzegać pewnych zasad utrzymujących nasz sprzęt w należytej kondycji i stanie umożliwiającym użycie.

Większość producentów zaleca korzystanie z danego egzemplarza przez okres 10 lat. Chociaż w zamierzchłych czasach pojawiały się spadochrony bardzo tanie, które miały resurs 5-letni. Po upływie tego czasu traci on swój resurs i zalecana jest wymiana na nowy. Oczywiście kondycja RSH zależy od użytkownika. Zalecenia producenta nie sprowadzają się jedynie do czasu używania ale przede wszystkim do okresowego wietrzenia i przełożenia zgodnego z instrukcją. Najczęściej spotykanym jest zalecenie wykonania takich czynności co rok. Podkreślam przełożenie zgodne z instrukcją gdyż polskie przepisy dopuszczają wykonanie tej czynności samodzielnie przez pilota i niestety nie zawsze jest to jednoznaczne. Wietrzenie powinno odbywać się w suchym i przewiewnym miejscu poprzez rozwieszenie na co najmniej 24 godziny. Na stan czaszy składa się szereg czynników wpływających destrukcyjnie. Przede wszystkim chronimy go przed wilgocią, wysoką temperaturą i gwałtownymi jej zmianami oraz wystawianiem na promieniowanie słoneczne. Wietrzenie poprzez bieganie z otwartą czaszą, siadanie na zapasie, niepotrzebne rzucanie powinno być wykluczone. Nie powinniśmy przechowywać sprzętu do latania w miejscu gdzie może następować kondensacja pary wodnej i nie ma przepływu powietrza np. piwnica. Jeśli uczestniczymy w akcjach „paka” postarajmy się o jakiś stary spadochron, najlepiej po resursie i wówczas ćwiczmy użycie. Każdorazowe rzucanie treningowe powinno się traktować jako „normalne użycie” RSH, po którym powinniśmy wykonać dokładniejszy przegląd. Najkorzystniej zlecić przełożenie osobom, które robiły to wielokrotnie i mają dużą wprawę, potrafią to zrobić wg instrukcji producenta, niż potem w sytuacji trudnej mieć wątpliwości. Do przełożenia najlepiej jest dostarczyć zapas wraz z uprzężą i zlecić dokonanie komplementacji sprzętu. Taki coroczny przegląd pozwoli mieć pewność, że stan sprzętu jest bezpieczny. Każdy materiał ulega degradacji z wiekiem nawet jeśli nie był używany. Przykładowo gumki utrzymujące linki parcieją i wymagają dosyć często wymiany. Serwis dysponuje narzędziami umożliwiającymi staranne ułożenie. Inną sytuacją wymagającą ingerencji serwisu jest lądowanie na zapasie. Każdorazowo po takiej przygodzie, a nie tylko po lądowaniu na drzewie lub w wodzie, spadochron powinien przejść przegląd techniczny i uzyskać ponowne dopuszczenie.

Montaż „paczki”

Montaż spadochronu do uprzęży jest uzależniony od jej rodzaju. Najpowszechniej stosowany rodzaj kieszeni na „zapas” to kontener – szuflada pod deską uprzęży. Innymi rodzajami są kieszenie na plecach, boku lub z przodu uprzęży. Istnieją również modele bez konstrukcyjnego miejsca do podczepienia i wówczas dołączamy RSH przy użyciu dodatkowego kontenera. Warto wspomnieć, że część producentów zaleca przełożyć spadochron do dedykowanej osłony dostarczanej wraz z uprzężą. Takie firmowe osłony mają zagwarantować poprawne umieszczenie spadochronu w kieszeni. Linki czaszy, zakończone taśmą, łączymy z uprzężą za pomocą tzw „V” taśmy(taśmy „Y” w słownictwie międzynarodowym). Taśma ta może być zainstalowana – wszyta – na stałe w uprząż i kończy się na szczycie ramion. W innych przypadkach należy użyć zalecanego systemu montowania za pomocą elementów metalowych „mailonów” lub bezpośrednio do karabinków nośnych. „V” taśmę, jeśli nie ma jej w zestawie z uprzężą, dobieramy do konkretnego systemu. Zarówno jej długość jak i szerokość musi pasować do uprzęży. Połączenie „V” taśmy z taśmą spadochronu może odbywać się w różny sposób. Jest on uzależniony od kilku czynników. Pierwszy sposób to „taśma w taśmę” polegający na przełożeniu pętli przez pętlę, przez co uzyskujemy specjalny węzeł. Ten rodzaj wiązania może być dopuszczony tylko i wyłącznie w przypadku gdy posiadamy uprząż z „V” taśmą odporną na przetarcie cieplne. Wynika to z tarcia obu taśm o siebie i wytwarzaniu dużej ilości ciepła. Nie mniej istotne, w tym przypadku, jest umiejętne zawiązanie węzła. Kolejne rozwiązanie łączenia odbywa się za pomocą elementów metalowych.

Ich rodzaj i kształt dobieramy do szerokości taśmy. Wytrzymałość uzależniamy od przenoszonego obciążenia – powszechnie stosuje się kwadraty 6 lub 7mm.

Kształt zalecany do rodzaju łączenia:

obie taśmy szerokie – kwadrat lub trapez,

 obie wąskie – owal,

wąska taśma z szeroką taśmą – delta.

Połączenie może wymagać również konieczności użycia gumek O-ringów w celu uniemożliwienia przesuwania się taśm – średnica 40mm powinna być odpowiednia. Warto również wspomnieć o elastycznych elementach łączących taśmy, które stosowane są w przypadku sprzętu ultralekkiego, gdzie zależy nam na każdym gramie wagi.

Tak połączony zestaw umieszczamy w pojemniku i zamykamy zgodnie z instrukcją obsługi uprzęży poprzez rączkę zakończoną specjalnymi haczykami lub „wąsami”. Rączka jest bezpośrednio przymocowana do osłony spadochronu. Po zmontowaniu całości warto wykonać próbne wyciągnięcie „paczki”. Podwieszamy się w uprzęży, a następnie sprawdzamy siłę potrzebną do wyjęcia spadochronu i możliwość odrzucenia. Następnie ponownie zamykamy zestaw.

Podsumowanie

Jeśli nie mamy pewności, że upatrzony produkt będzie spełniał nasze oczekiwania zawsze starajmy się skonsultować z osobą doświadczoną i obserwującą zmiany na rynku. Ilość używanych materiałów jest spora, technologia idzie do przodu, a producenci bardzo różni. Nie kierujmy się tylko i wyłącznie ceną. Oszczędności na własnym bezpieczeństwie nie są dobrą metodą. Zawsze zakupiony spadochron musi posiadać zamieszczoną w sposób trwały i trudny do usunięcia tabliczkę znamionową z informacjami o produkcie. Są to m.in. data produkcji, numer seryjny, dopuszczalne obciążenie, certyfikacja itp. Przewietrzenie i przełożenie możemy wykonać sami jednak wygodniej i prościej zlecić taką czynność mechanikowi paralotniowemu, który przy okazji dokona przeglądu. Musimy pamiętać, że ten element ekwipunku paralotniowego może uratować nam zdrowie lub życie.